Web Ontoloji Dili (OWL) ve Ontoloji Kavramı

Web Ontology Language (OWL), ontolojileri tanımlamak ve çeşitlemek için kullanılan bir dildir. Bir ontoloji, ilgili özellikler ve örnekleri ile birlikte sınıfların açıklamalarını içerebilir. OWL, bilginin içeriğini sadece insanlara gösteren değil, bunun yanında işleyen uygulamalar tarafından kullanılmak üzere tasarlanmıştır. OWL, XML, RDF ve RDF Schema (RDF-S) tarafından desteklenen web içeriğinin makinalar tarafından daha iyi yorumlanabilmesini, biçimsel bir semantik ile birlikte ek sözcük kümeleri sunarak kolaylaştırır. OWL, OIL ve DAML+OIL gibi eski dilleri temel alır, ve şu anda W3C tavsiyesidir.  OWL, anlamsal web bilgisinin işlenebilmesi için genel bir yol sağlamak üzere tasarlanmıştır. OWL, XML, RDF, ve RDF-S tarafından sağlanan anlamların açıklanmasını sağlayan imkânları kolaylaştırmak için geliştirilmiştir. Bu nedenle, makinalar tarafından çevrilip kullanılabilir web içeriğini gösterebilme yeteneği sayesinde, bu web dillerinin evrimsel devamı gibi düşünülebilir.

OWL, XML tabanlı olduğu için, OWL bilgisi kolayca farklı işletim sistemlerine sahip bilgisayarlar ve farklı programlama dilleri arasında alınıp verilebilir. Dil, bilgisayarlar tarafından okunmak üzere tasarlandığından ve insanların okuyabilmesi çok fazla göz önünde bulundurulmadığından, araç meselesi olarak düşünülebilir. OWL, değer yönetimi çerçevesi, büyük ölçekli entegrasyon ve web üzerinde veri paylaşımı için standart yaratmada kullanılmaktadır. OWL anlamsal web’in bir parçasıdır. Anlamsal web dağıtık bir yapıda olduğu için OWL belgelerinde sunulan bilgiler de dağıtık kaynaklardan okunabilecek veya işlenebilecek düzende olmalıdır. OWL ile tanımlanan bilgi tek bir dosyada ya da kapsamda düşünülemez. Bu bilgi başka ontolojiler tarafından da tanımlanabilir ya da genişletilebilir. OWL belgelerinin yanlış yorumlanmaması ve etmenler tarafından işlenebilmesi için düzgün bir sözdizimine ihtiyaç vardır. OWL belgelerinde kullanılacak terminoloji RDF dosyalarının genişletilmiş halidir. Bununla birlikte ontoloji kavramının birçok tanımı vardır. Her ne kadar felsefe konusu olsa da bilgisayar bilimlerindeki tanımını kısaca verecek olursak şöyle diyebiliriz;

“Ontoloji, paylaşılan bir kavramsallaştırmanın biçimsel ve net bir belirtimidir.” 


“Kavramsallaştırma”; insanların dünyadaki varlıklar üzerine nasıl düşündüklerinin soyut bir modelini  ifade eder. Bu soyut model genellikle özel bir konu alanı ile sınırlandırılmıştır.

“Net bir belirtim”; soyut modeldeki kavramlara ve ilişkilere net isimler verildiği ve net tanımlar yapıldığı anlamına gelmektedir. Bir kavramın ya da ilişkinin tanımı, o terimin anlamının ifade edilmesidir. Bir başka deyişle, bir terimin diğer terimlerle ilişkisinin nasıl olacağını belirtir.

“Biçimsel”; anlam tanımının biçimsel bir dille temsil edildiğini ve böylece tanım üzerindeki belirsizliklerin, farklı anlam çıkarma olasılıklarının ortadan kaldırıldığını ifade etmektedir. Bundan dolayı biçimsel temsil, otomatik çıkarsama yapma imkanını sağlamaktadır.

“Paylaşılan”; ontolojilerin, farklı uygulamalar ve topluluklar arasında yeniden kullanımı amaçladıklarını ve desteklediklerini ifade etmektedir. Ontolojinin diğer bir açıklaması ise şöyledir;

“...An ontology is an engineering artifact: It is constituted by a specific vocabulary used to describe a certain reality, plus a set of explicit assumptions regarding the intended meaning of the vocabulary. Thus, an ontology describes a formal specification of a certain domain: Shared understanding of a domain of interest, Formal and machine manipulable model of a domain of interest...” 

Ayrıca Model ile Anlamsal Web arasındaki farkı belirtecek olursak, Yazılım mühendisliği bağlamında model; gerçek dünyanın bir bölümünü temsil eder, bir modelleme diliyle ifade edilir ve temsil ettiği gerçek dünyanın bölümü hakkında belirli bir amaç için bilgi verir. Anlamsal web ise; Web içeriğinin bilgisayarlar için anlamlı olan formudur.

Ontolojilerin önemli oluşlarının sebepleri, günümüzde birçok alanda kullanılmalarındandır. Çok büyük bilgi taşıyan, hiyerarşik yapı içermeyen, varlıklar arası ilişkilerin önemli olduğu projeler ontolojiler için önemlidir. Bu gibi alanlara en güzel örnek ilaç endüstrisindeki araştırmalardır. Bunun yanı sıra gen ontolojisi, klinik terminoloji ontolojisi, gösterilebilecek güzel örneklerdir. Ontoloji mühendisliği bilginin yönetimi için önemli araçlardır. Günlük bilgilerin bile yangın hortumundan çıkan su misali nefesleri kestiği bir dönemde kısmen kritik bir durum olan veri yığını yönetimi ve ilişki tespiti ontolojilerin temel yeteneğidir.

Kaynakça

1 http://en.wikipedia.org/wiki/Web_Ontology_Language 

2 Uschold, M., Gruninger, M., Ontologies and semantics for seamless connectivity 

3 Tutorial on OWL ISWC, Sanibel Island, Florida, USA 20th October, 2003

4 Just What Is an Ontology, Anyway? Thomas C. Jepsen